Haber spikerlerinin İstanbul’u “ı” harfi ile telaffuz etmesi haber programı izleyenlerin sıkça karşılaştığı bir kullanımdır. Peki, bu durumun nedeni nedir? Dil bilgisi kurallarına aykırı görünen bu telaffuzun ardında yatan sebepler neler? Bu kullanım doğru mu? Gelin bir bakış atalım…
Neden “I” ile telaffuz ediliyor?
Spikerler, diksiyon ve telaffuz eğitimleri alırlar. Bu eğitimlerde bazen belirli kelimelerin daha net ve anlaşılır olması için farklı telaffuzlar geliştirilir. “İstanbul” kelimesinde “I” ile telaffuzun en büyük nedenlerinden birisi, daha yuvarlak ve belirgin bir ses çıkararak dinleyicinin dikkatini çekmektir.
Telaffuz açısından yanlış!
Eğer Türk Dil Kurumu‘nun belirttiği kurallar çerçevesinde hareket etmek ve telaffuzda rehber almak gerekirse “Istanbul” ifadesi yanlıştır çünkü TDK’ye göre “İstanbul” kelimesinin okunuşu “İsta’nbul” şeklinde olmalıdır.
Bile bile yanlış söyleniyor!
TDK’nin yayınladığı 2019’daki bir makaleye göre, Türkçenin doğru telaffuzu ve İstanbul Türkçesinin baz alınmasından ötürü “Istanbul” ifadesi yine yanlıştır. İstanbul Türkçesi, Türk dilinin edebi ve resmi dilinde kullanılan bir formdur ve “İstanbul” kelimesi de bu formun bir parçasıdır. “İstanbul” kelimesinin ilk harfi olan “İ” sesli harfi, kapalı bir “i” sesi olarak telaffuz edilmelidir.
“Istanbul” şeklinde “İ” yerine “I” harfi kullanıldığında bu durum hem söyleyişte bir hata hem de kelimenin anlamında ve ses uyumunda bir bozulmaya neden olur. Bu nedenle “İstanbul” kelimesini doğru telaffuz etmek için “İ” harfinin incelikle söylenmesi gerekir; “Istanbul” diye telaffuz etmek doğru değildir.
Küçük bir not
Şunu da belirtmekte fayda var, Türkçenin yazılışı ve okunuşu arasında epey fark mevcuttur. Bu da bir bakıma okunuşun daha estetik olmasını sağlamak için çalışmalar yapmayı gerektirir. Diksiyon tam da bu noktada devreye girerek söylenişi güçlendirir ve düzeltir. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda yaygın kullanımın tercih edilmesinin anlatımı güçlendirdiği yadsınamaz bir gerçektir. Halk arasında söylenen ve benimsenmiş olan kimi kalıplar TDK‘ye göre yazılışta her ne kadar doğru değilmiş gibi görünüyor olsa da diksiyon açısından yanlış sayılmamaktadır.